Beamen is gratis, beamen niet
Op 15 juli 2013 maakte de uitgever van het Liedboek de prijs en inhoud van het beamerpakket bekend. Het is niet, zoals eerder, een cd-rom, maar een online systeem waarin liederen gezocht, geselecteerd en gedownload kunnen worden. Het pakket voorziet in de mogelijkheid om liedmateriaal te gebruiken in beamerpresentaties, maar ook in liturgieboekjes. De klanten zijn geschrokken van het licentiebedrag per jaar, en gezien de reacties wordt het concept niet begrepen. Directeur Nico de Waal heeft de argumenten wel toegelicht in een interview in het Nederlands Dagblad, maar uit de reacties bleek dat verschillende lezers andere ideeën over reële kosten en prijzen hebben. Daarom leek een extra uitleg op zijn plaats. Lydia Vroegindeweij leverde onderstaande bijdrage, die (verkort) verscheen op de opiniepagina van het ND van zaterdag 20 juli onder de door de redacteur gekozen titel “Digitaal Liedboek mag wat kosten“.
Be-amen is gratis, beamen niet
Tijdens de voorbereiding van beamerpakket bij het Liedboek werden ervaren beamergebruikers geraadpleegd over de gewenste inhoud van het pakket. Ik was er één van. Hoe werkt het zingen vanaf de beamer het best? Welk lettertype, hoeveel regels op een scherm, hoe het handigst te downloaden? Dat waren de belangrijkste vragen waarover we ons uitspraken. De prijsstelling is wel even ter sprake geweest, maar niet concreet aan ons voorgelegd. De uiteindelijke keuze van Liedboek BV voor een online product met jaarlijkse licentie roept nu veel vragen op. Dat is logisch want het gaat om een fors bedrag, dat in tegenstelling tot de aanschaf van een cd-rom ook nog jaarlijks terugkeert. De meeste kerken hebben dat niet in de exploitatiebegroting opgenomen. Directeur Nico de Waal voerde in het ND argumenten als ‘geen papieren editie meer nodig’ en ‘grotere kerken dragen meer af aan landelijke voorzieningen’ aan als verweer. Niet onjuist, maar in deze discussie misschien niet helder genoeg om inzicht te geven en begrip te kweken. Als uitgever van online publicaties wil ik graag wat aanvullende zakelijke argumenten inbrengen in deze discussie over het afrekenmodel.
Een gratis lunch bestaat niet
Er is een uitdrukking overgewaaid uit Amerika: “een gratis lunch bestaat niet”. Iemand moet het feestje betalen. Hoe duur dat feestje is, is afhankelijk van hoe er wordt ingekocht. Mijn ervaring is dat veel mensen geen idee hebben hoe dat werkt en wat de kosten van dat geweldige internet voor een website-uitgever zijn. Het algemene idee is dat het online uitgeven bijna niets meer kost, omdat er geen papier en drukwerk voor nodig is. Daar komen echter andere kosten voor in de plaats, en dat weten de meeste mensen niet.
Op internet geldt het principe: de ‘vervuiler’ betaalt. Ofwel: wie een site op internet plaatst en daar bezoekers naar toe lokt, moet betalen voor de hosting en het veroorzaakte dataverkeer. Dat is logisch, want die voorzieningen om het internet mogelijk te maken moeten ook betaald worden. Ook een digitale snelweg moet regelmatig opnieuw geasfalteerd worden.
We zijn gewend geraakt aan gratis bloggen, gratis filmpjes en foto’s plaatsen en delen, gratis zoeken naar informatie. Voor ons als gebruiker is dat gratis, maar de kosten van al dat verkeer worden wel degelijk betaald. Bedrijven en organisaties die als adverteerder betalen aan o.a. Google, Youtube, Flickr en zo deze diensten voor ons gratis mogelijk maken. Een uitgever die het niet van adverteerders moet hebben, draait dus zelf voor de kosten op. Geen probleem, als de eindgebruikers dan maar willen betalen voor hun vakinformatie. Bovendien moet er software ontwikkeld en onderhouden worden. Een boek van 40 jaar geleden doet het nog steeds, software van 10 jaar geleden draait niet meer op computers van nu. De keuze voor online, is dus zeker handiger dan een cd-rom, maar ontwikkeling en onderhoud kosten wel continu geld voor de uitgever.
Eerlijke handel, ook voor auteursrechten
Een ander belangrijk argument is echter slechts terloops genoemd: de vergoeding voor auteurs en componisten als onderdeel van de licentie. Iedereen die scheppend bezig is met tekst of muziek heeft auteursrechten. Dat is bij wet geregeld. Als iemand dat materiaal wil gebruiken is daar een billijke vergoeding voor nodig. Juist in de kerk horen wij daar gevoelig voor te zijn. Eerlijke handel krijgt immers regelmatig onze aandacht. Maar wanneer het tekst of muziek betreft, denken veel kerkmensen daar wat slordiger over. Er is de afgelopen jaren veel uit liedbundels gekopieerd in liturgieboekjes en gebruikt op de beamer zonder vergoeding naar oplage/openbaarmaking te betalen. We hebben de uitgever gevraagd om dat nu correct voor de gebruikers te regelen op een eenvoudige manier. Dus: zorg voor een loket waar we zonder gedoe normaal kunnen afrekenen. Dat verklaart dus mede de jaarlijks terugkerende vergoeding, gekoppeld aan het aantal kerkgangers.
En dat is nieuw, men is dit niet gewend. Toch wil ik pleiten voor deze constructie. Over de hoogte van de vergoeding kun je nu discussiëren, over het principe niet. Het vaak gehoorde argument dat er voor het boek (of cd-rom) betaald is en dat je er dus alles mee mag doen, klopt echt niet. Misschien moet de uitgever voor dit feestje nog wat slimmer inkopen, bij rechthebbenden en hosting-diensten, of bij adverteerders of sponsors. En bovenal moet dit natuurlijk goed worden uitgelegd. Maar laten we wel proberen te wennen aan eerlijke handel, ook voor auteursrechten. Dat stelt dichters en componisten in staat om ook in de toekomst nieuwe liederen voor ons te maken.
Lydia Vroegindeweij is directeur van Uitgeversacademie BV en voorzitter van de Stichting Kerkmuziek Netwerk.
Leave a Comment
Je moet inloggen om een reactie te kunnen plaatsen.
Even een mening geven.
Het blijft zoals het nu is een commercie op de kap van het geloof, de kosten (die er natuurlijk zijn!) konden gedragen worden door de kerken die te laten betalen met een budget waarmee alles kon gedekt zijn, niet zoals nu met een averechts effect! Het averechts effect, dat dominees en kerkenraden die ik probeerde over te halen om beamers in hun kerk te gebruiken afhaken en niet mis te verstane taal dat laten weten aan mij.
Den Brugsen Protestant
België!
Het idee dat de kerken het ontwikkelen van een nieuw liedboek ook hadden kunnen financieren, spreekt mij aan. Het doet meer recht aan de “nutsfunctie” van een liedboek en had het misschien mogelijk gemaakt om een creative common open source licensie toe te passen. Maar nutsbedrijven zijn in de flow van het neoliberalisme dus juist geprivatiseerd, in de afgelopen 20 jaar. Doch daar nog wel met zekere randvoorwaarden, op het vlak van prijsstelling, leveringszekerheid en kwaliteit. Ik heb het gevoel dat het IKS vergeten is een randvoorwaarde voor de prijs vast te leggen….
Hier worden meerdere principes door elkaar gehaald:
-gratis bestaan niet > dat klopt maar dat wil niet zeggen dat je daarom voor hetbproduct moet betalen. Kijk meer naar ‘ freemium’ oplossingen
– een uitgever moet in software investeren > ook niet noodzakelijk: de meest succesvolle lanceringen in de afgelopen periode zijn die geweest waarin de content (in dit geval de liederen) gratis ter beschikking werden gesteld aan open-source ontwikkelaars om er bijbehorende software voor te maken, daarmee krijg je als uitgever de mogelijkheid om meerdere ontwikkelaars te krijgen die voor jou aan het werk zijn. Het vergroot je marktkansen en de vraag naar je content.
Belangrijk is dan om te zorgen dat er naast de content nog andere toegevoegde waarde is te krijgen zoals bijv. Een online platform waarin templates voor erediensten gekocht kunnen worden, diensten online samengesteld kunnen worden etc.
Ik vind dat de auteur in dit verhaal te weinig oog heeft gehad voor die ontwikkelingen en veel te snel grijpt naar het argument ‘ de uitgever maakt kosten dus moet er betaald worden’, en er zijn geen mogelijkheden voor advertentieinkomsten’.
Ik kan me best advertenties naast een liedtekst voorstellen, wellicht niet van elke fabrikant…
Dank voor de reactie. Volgens mij ligt deze reactie in dezelfde lijn als het artikel. De gekozen exploitatievorm laat nu weinig andere mogelijkheden open dan de kosten door de gebruikers te laten betalen. Daar kan/moet meer creativiteit in om slimmer ‘in te kopen’. Freemium-vormen en open source bijvoorbeeld, en misschien zelfs advertenties. Maar die pasten kennelijk (nog) niet in het huidige concept van deze uitgeverij en van de rechthebbenden. Ik ben een grote fan van opensource en gezamenlijk content ontwikkelen, maar zover is nog niet elke uitgeverij. Ik hoop zeer dat dit helpt om die discussie aan te wakkeren. In elk geval over het bieden van meer content met toegevoegde waarde.
Lydia Vroegindeweij
Ook ik was verbaasd over de prijsstelling en heb het volgende aan degene gemaild die de test organiseerde vanuit Jongbloed bv:
“Ik had op jullie verzoek enige tijd geleden al eens aangegeven wat ik als redelijke prijs voor Liedboek Online zag (15 euro per maand).
Onlangs is bekend geworden dat de prijs voor onze gemeente 990 euro per jaar zal worden (onze drukste dienst is bij de kerst en heeft dan wel zo’n 600 bezoekers).
Anderen in onze gemeente vinden dit een erg hoog bedrag, blijkt nu, zelf had ik natuurlijk ook al een ander prijspeil in gedachten. Ik heb beloofd dit als signaal nog even aan jullie te doen toekomen; hierbij dus.
Ik weet dat de redenatie aan jullie zijde is dat het de aanschaf van een grote hoeveelheid liedbundels uitspaart. Voor jullie is het echter ook aardig om onze wijze van denken te zien, die klaarblijkelijk leidt tot een verwachting van een lager prijspeil.
De kosten die we tot nu toe maakten voor het beamer gebruik lagen een stuk lager. De kosten voor de presentatie-software Easyworship, wat wij gebruiken, is ca. 350 euro initiële aanschaf , dan elke 3 jaar 100 dollar als men wil upgraden. Daarbij was de volledige Opwekking bundel inbegrepen (via de Nederlandse dealer in 2007). En verder de kosten van hardware (PC van 450 euro) en beamer van nu 5000 euro schat ik (waar je wel 10 jaar mee kan doen).
Het nieuwe liedboek lijkt nu zo’n 5x zoveel te gaan kosten als wat ik een redelijk bedrag zou vinden. Hiermee zou het nieuwe liedboek de grootste kostenpost worden, vergeleken met de andere benodigdheden. En dan is het slechts een tool om plaatjes van verzen te genereren (met notenbalken). Het integreert slecht met Easyworship, omdat met minimaal één bitmap per vers de structuur veel minder goed werkbaar wordt en (tijdens een kerkdienst) niet meer flexibel is.
Uit oogpunt van kosten en baten vraag ik me af of de meerwaarde voor onze gemeente een uitgave van 1000 euro per jaar rechtvaardigt. Ik zou zeggen dat een meerderheid van de gemeenteleden niet nu met een knagend gevoel rondlopen dat ze een bepaalde set van liederen missen. Een significant deel zal waarschijnlijk nog wat meer evangelische liederen willen (en Opwekking is een stuk goedkoper ). NB: deze alinea is mijn persoonlijke mening en inschatting.
Verder is het voor ons de vraag of dit een kostendekkend bedrag is voor de 3 uitgevers met een normale winstmarge (10 à15%), of dat het IKS een nogal ongunstige deal heeft afgesloten met 3 marktpartijen? Voor ons is dat niet te bepalen.
Het liedboek uit 1973 is 30 jaar meegegaan. Als wij voor deze online bundel 30 jaar lang 990 euro betalen zijn wij 29.700 euro kwijt. Ruim meer als voor 200 liedbundels. Het lijkt aannemelijk dat het leveren van dit product niet in dezelfde mate duurder is dan het produceren van een grote hoeveelheid liedbundels. Het zou helpen als jullie in de communicatie naar buiten toe hier ook op ingaan en laten zien dat/wat een reële prijs is.
Hopelijk is dit voor jullie bruikbare feedback. “
Ik gebruik het digitale liedboek vanaf het begin en het ziet er op het eerste gezicht niet onaardig uit. Toch haalt de website bij niet de kwaliteit en het gebruiksgemak van de CD-ROM. Er zitten nog een aantal praktische haken en ogen aan.
Om een paar voorbeelden te noemen: de zoekfunctie is niet gebruiksvriendelijk (verander je de zoekfunctie dan wordt de ingevoerde zoektekst deleted). Ook is het niet echt een intuïtieve webpagina, het is onduidelijk wat je moet selecteren en wat je geselecteerd hebt. Is er uiteindelijk een liedlijst samengesteld en wil je die downloaden dan volgen er eerst een aantal, met als meest overbodige vraag of je akkoord gaat met de gebruiksvoorwaarden…. Het was mijns inziens slimmer geweest als de gebruiksvoorwaarden eenmalig bij het aangaan van het contract waren geregeld en er een set-up is waar je de overigen instellingen eenmalig weg schrijft.
(Weg blijkt echt weg) Een samengestelde lijst is maar eenmalig te gebruiken. Wordt een lijst gedownload dan verdwijnt de lijst gelijk en dus de gemaakte lied selectie. Je moet dus alle liederen in één keer selecteren (en er niet pas bij het maken van de PowerPoint achterkomen dat een bepaald lied uit twee helften blijkt te bestaan).
Waarom niet de optie gegeven om een liedlijst als weblink te maken? De voorbereidingscommissie stelt een dienst samen, bepaald de liederen en stuurt die link door naar de persoon die de presentatie samenstelt. Die kan dan de lijst downloaden en tevens ook laagste wijzigingen doorvoeren.
Er is veel commentaar gehoord over de hoogte van het jaarlijks licentiebedrag en een aantal mensen hebben al alternatieven aangedragen.
Ik onderstreep de stelling “Be-amen is gratis, Beamen niet”.
Er is een vorm van arbeid geleverd en daar mag best een vergoeding tegenover staan. Maar, om in de analogie van de “er is geen gratis lunch” te blijven, is het wel erg betuttelend van de kok om het dure eten dan ook maar gelijk te rantsoeneren.
Begrijp dat om inkomsten te genereren de uitgever een relatie tussen licentiekosten en het aantal kerkangers heeft bepaald. Maar hij lijkt daarbij voorbij te gaan aan het feit dat de meeste (van onze) kerkgangers OOK een eigen papieren versie hebben aangeschaft.
Mij ontgaat de relatie tussen licentiekosten en een download limiet van slechts 50 liedjes per week. 50 is genoeg voor een zondag, maar vast voorwerken voor volgende diensten wordt zo wel erg lastig …..
Ook is het vreemd dat er zo veel wit ruimte rond een lied zit. Tijdens het selecteren op de website ziet een lied er strak uit. Maar het gedownloade plaatje moet eerst worden bijgesneden om het lied voldoende groot te kunnen presenteren.
Kortom,
– De gebruiker en het gebruiksgemak van de website staan niet voorop. Er zijn nog vele verbeteringen mogelijk voor de website 2.0.
– Uitgaande van de hoge licentieprijs had ik veel meer waar voor het geld verwacht.
– En als overweging…wat gaan we doen als we, over een tijd, alle liederen wel een keer hebben gedownload? (hebben we dan toch nog een gratis maaltijd?)
‘Gratis lunch bestaat niet’. Klopt, maar dit is wel een erg dure lunch! Mijn advies: vraag geen licentie aan, en zet de beamer te koop. Gewoon, ouderwets uit een boekje zingen, niks mis mee, goedkoopste oplossing, en het gemeentelid dat niet naar de kerk komt hoeft er niet aan mee te betalen. Mijn voorspelling: als niemand een licentie aanschaft is het gauw afgelopen met die malle prijzen!